Là một
đạo hữu Cao Đài cư ngụ ở thị trấn Cái Bè, tỉnh Tiền Giang, ông Nguyễn Văn Luông
đang sở hữu một bức tranh cổ, thể hiện những giây phút cuối cùng của Chúa Giêsu
và các môn đệ trong bữa tiệc ly. Ông Luông rất quý bức tranh và đã tìm hiểu ở
nhiều góc độ, từ đề tài, màu vẽ, nền, phong cách cho đến họa pháp để hiểu thêm
về một tác phẩm cổ chứa đựng chiều sâu nghệ thuật Kitô Giáo…
Đây là bức tranh vẽ cảnh bữa tiệc ly nhưng
là giây phút Chúa Giêsu làm phép bánh và rượu, lập ra hai bí tích (bí tích
Thánh Thể và Truyền Chức Thánh), vì vậy bức tranh này khác với bức tại nhà thờ
Santa Maria dell Grazie (thành phố Milan, nước Ý) mô tả thời điểm sau bữa tối,
khi Chúa Giêsu tiết lộ tên kẻ sẽ bán Ngài.
Ông Luông sôi nổi nói ông đang dành thời
gian để chuyên tâm trong việc giới thiệu họa phẩm này với mọi người trong và
ngoài nước. Khi được hỏi vì sao có cơ duyên với bức tranh cổ ấy, ông cho biết:
“Sinh thời, cha tôi có mở một cửa tiệm tạp hóa và ông say mê đồ cổ nên đã mua
nhiều món cổ vật, không chỉ trong nước mà còn từ Trung Quốc, Thái Lan mang
sang, trong đó có bức tranh này. Có thể thời điểm đó là vào khoảng những năm
1940, 1950.”
Cha của ông Luông qua đời năm 1969, khi
ông được chín tuổi. Tuy lúc ấy còn nhỏ nhưng niềm say mê cổ vật từ người cha đã
truyền sang ông. Trong những món cổ vật cha để lại, bức tranh vẽ cảnh bữa tiệc
cuối cùng giữa Chúa Giêsu và các môn đệ được ông quan tâm nhất. Dù làm nghề xây
dựng nhưng ông Luông đã dành nhiều thời gian, công sức để tìm hiểu bức tranh.
Ông đặt tên món cổ vật mình được thừa kế là Bữa Tiệc Vĩnh Biệt - The Last
Supper như tên một họa phẩm nổi tiếng đặt tại nhà thờ Santa Maria
Với kích thước 1,17m x 0,62m, trọng lượng
8,5kg, bức tranh được chép trên hợp chất thạch cao dày 0,01m. Chất liệu phủ lên
mặt tranh là một hợp chất không màu trong suốt và phủ không đều. Đây là một lớp
thủy tinh và điều này làm cho người xem tự hỏi, bằng phương pháp nào có thể khống
chế được nhiệt độ nóng chảy trên 1.8000C của thủy tinh, vì có làm được
điều này mới có thể phủ (bọc) thủy tinh lên bề mặt bức họa mà màu vẽ không bị
cháy nám.
Về chất liệu, ông Luông nhận ra, thân nền
của bức tranh bằng hợp chất có thành phần chính là khoáng vật thạch cao. Đây là
loại thạch cao Satin Spar có nguồn gốc ở miền Bắc nước Ý. Hợp chất này màu trắng
sữa, giống y như hợp chất đã được các nghệ nhân tô, trét ở trên trần của đền thờ
Sistine (Vatican, Ý). Nó cũng giống hợp chất phần nền của bức Last Supper
do Leonardo da Vinci (1452-1519) vẽ trên tường nhà thờ Santa Maria
Lật lại các tài liệu lịch sử, ông Luông
tìm thấy: “Vào thời Phục Hưng ở Ý, người ta đã biết ứng dụng loại hợp chất nói
trên để đúc thành từng tấm, từng miếng bán cho các họa sĩ dùng vẽ tranh.”
Màu vẽ thiên nhiên lấy ra từ động, thực và khoáng vật. Trong tranh có sử dụng
loại đất của vùng Sienna (nước Ý). Đất này màu xanh rêu, thường gặp trên tranh
của Leonardo da Vinci, như bức Mona Lisa.
Khi ông Luông dùng đèn điện có độ sáng cao
rọi nghiêng vào bức tranh, thấy màu vàng phản chiếu óng ánh trên chiếc khăn
choàng đỏ thẫm của Chúa Giêsu. Loại màu vàng phát quang óng ánh ở đây là kết quả
pha trộn giữa màu keo và bột vàng (Au).
Về phong cách, ông Luông nhận ra tác giả
thể hiện không gian bức tranh trong căn phòng xây bằng gạch. Phía sau nơi Chúa
Giêsu ngồi là khung cửa sổ khép kín. Kế bên có một quầng tròn sáng (phong cách
vẽ này thường gặp trong tranh của Leonardo da Vinci).
Về họa pháp, đường nét trong tranh rất
phong phú và đa dạng. Tác giả thể hiện từng đường xếp ly trên trang phục hay
chiếc khăn trải bàn. Cảnh tượng trong tranh miêu tả từ to tới nhỏ. Ánh sáng từ
tỏ tới mờ. Tác giả rất thành công về luật xa gần, mô tả không gian rất độc đáo của
hội họa Ý. Dù bạn ở khoảng cách nào cũng thấy mình ở trung tâm chỗ đó mà nhìn
ra chung quanh. Người xem còn nhận thấy nét vẽ liên kết của đường viền rất mềm
mại, uyển chuyển, vẽ từ bên phải qua trái. Nhìn tổng thể bức tranh cho thấy
một phối cảnh thống nhất, hợp lý.
Với phong cách, họa pháp đặc biệt ấy, có lúc ông Luông ngỡ
ngàng tưởng rằng bức tranh cổ này do chính Leonardo da Vinci vẽ.
ĐOAN TRANG
Công Giáo và Dân Tộc, số 1847,
ngày 02-3-2012
