Hằng năm, vào ngày 23-8 âm lịch, thánh thất Nam Thành đều trân
trọng tổ chức lễ kỷ niệm ngày Khai Tịch đạo Cao Đài, là ngày mà chư tiền khai và
tiền bối đạo Cao Đài đã họp mặt soạn thảo tờ Khai Đạo vào ngày 23-8 Bính Dần (Thứ
Tư 29-9-1926) gởi đến Phủ Thống Đốc Nam Kỳ (Palais
du Gouvernement de la Cochinchine) để chính thức công khai hóa hoạt động truyền
giáo của nền tân tôn giáo Cao Đài - một nền tôn giáo do chính Đức Thượng
Đế sáng lập với danh xưng đầy đủ là Đại Đạo
Tam Kỳ Phổ Độ.
Xưa nay, có không ít người ngộ nhận rằng đạo Cao Đài tự tôn khi tự xưng
là Đại Đạo, bởi lẽ phần đông đều hiểu
hai chữ Đại Đạo theo nghĩa là “mối đạo lớn”. Thật ra, chữ Đạo nơi đây không có nghĩa
là “tôn giáo” hay “mối đạo” mà “Đạo” là từ Hán Việt, có nghĩa là “con đường”. Đại
Đạo là con đường lớn mà Thượng Đế đã mở ra để đưa nhân loại trở về cùng Thượng Đế.
Trên con đường lớn ấy, tất cả các tôn giáo chơn chánh đều là những phương tiện giúp
đưa con người từ cõi vô thường (trần gian) trở về cõi hằng thường vô sanh bất diệt
(thượng giới, thiên đàng…).
Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ vì thế có nghĩa là kỳ phổ độ thứ ba của Đại Đạo hay của
Đức Thượng Đế. Danh xưng này nói lên sử quan của đạo Cao Đài, đó là lịch sử cứu
độ của Đại Đạo đã trải qua ba thời kỳ:
Nhứt Kỳ Phổ Độ (kỳ cứu độ thứ nhất của Đại Đạo): Bắt đầu từ
thời thượng cổ đến khoảng nửa đầu thế kỷ thứ 7 trước Công Nguyên với sự ra đời của
Bà La Môn Giáo, Do Thái Giáo, v.v...
Nhị Kỳ Phổ Độ (kỳ cứu độ thứ hai của Đại Đạo): Bắt đầu từ nửa
sau thế kỷ thứ 7 trước Công Nguyên cho tới nửa đầu thế kỷ 19 với sự ra đời của Khổng
Giáo, Lão Giáo, Phật Giáo, Thiên Chúa
Giáo, Islam Giáo, v.v...
Tam Kỳ Phổ Độ (kỳ cứu độ thứ ba của Đại Đạo): Bắt đầu từ hậu
bán thế kỷ 19 về sau với sự kiện chính Đức Thượng Đế giáng điển khai mở đạo Cao
Đài tại Việt Nam. Ngài đã cho biết “Vạn giáo đồng nguyên”, nghĩa là tất cả các tôn giáo trên thế gian đều có cùng một nguồn gốc, qua
lời dạy của Ngài như sau:
Khi xưng Giáo Chủ Cao Đài,
Khi xưng Thiên Chúa, khi khai
Di Đà.
Lắm hồi Bồ Tát Ma Ha,
Nhiên Ðăng Cổ Phật thị Ngã.
Thích Ca Mâu Ni thị Ngã.
Thái Thượng Nguơn Thỉ thị Ngã.
Vậy, một câu hỏi được đặt ra: Trải qua các thời kỳ cứu độ, Đức Thượng Đế đã
khai mở nhiều nền tôn giáo trên khắp thế gian, nay lại khai mở thêm tôn giáo Cao
Đài. Phải chăng đây là tôn giáo thứ một ngàn lẻ một như bao nhiêu tôn giáo khác?
Việc làm này có thừa chăng khi trên thế gian đã có quá nhiều tôn giáo rồi? Trả
lời cho câu hỏi này, thuở mới khai đạo Cao Đài, Đức Thượng Đế dạy:
“Vốn từ trước Thầy lập Ngũ Chi Ðại Ðạo là Nhơn Đạo,
Thần Đạo, Thánh Đạo, Tiên Đạo, Phật Đạo, tùy theo phong hóa của nhơn loại mà gầy
chánh giáo, là vì khi trước càn vô đắc khán, khôn vô đắc duyệt,([3]) thì nhơn loại duy có hành đạo nội tư phương mình
mà thôi.”
(Nghĩa là: Thuở
xưa, nền văn minh khoa học của nhân loại chưa phát triển, các quốc gia còn sống
riêng rẽ, tách biệt. Đức Thượng Đế khai mở các nền tôn giáo tùy theo phong tục
tập quán của mỗi dân tộc và người tôn giáo chỉ hoạt động trong địa phương mình
mà thôi.)
“Còn nay thì nhơn loại đã hiệp đồng,
càn khôn dĩ tận thức,([4]) thì lại bị phần nhiều
đạo ấy ([5]) mà nhơn loại nghịch lẫn nhau,
nên Thầy mới nhứt định quy nguyên phục nhứt.”([6])
Thật vậy, nhìn lại lịch sử tôn giáo của nhân loại. Đã có biết bao cuộc chiến
tranh tôn giáo đẫm máu xảy ra vì tinh thần độc tôn tôn giáo, cho rằng chỉ có tôn
giáo mình là chánh đạo còn các tôn giáo khác đều là bàng môn tả đạo (heresies). Đức Thượng Đế khai mở các tôn
giáo là để cứu độ chúng sinh, mang lại hạnh phúc cho con người, thế nhưng người
thực hành tôn giáo đã từng đi ngược lại mục đích ấy và mang lại cho con người nhiều
nước mắt, đau thương và chết chóc.
Mãi cho đến ngày nay, những cuộc tàn sát đẫm máu vẫn còn tiếp diễn vì những
bất đồng tín ngưỡng tôn giáo. Đó là lý do khiến Đức Thượng Đế phải lập nên một nền
tân tôn giáo mang tinh thần vạn giáo đồng nguyên và quy nguyên hay cũng gọi là tinh
thần Đại Đạo, tinh thần “liên tôn hòa đồng vạn giáo” để kêu gọi
các tôn giáo cùng kết hợp với nhau thành một thực thể đạo cứu thế. Đức Thánh Trần Hưng Đạo đã giải thích rõ ý nghĩa
của việc lập thành một nền tân tôn giáo qua lời dạy sau đây (Minh Lý Chơn Giải. Lời nói
đầu):
“Vì tranh chấp,
vì dị đồng, vì lý tưởng xung đột, vì tín ngưỡng chia rẽ, vì quyền lợi đảng phái
nên đảng phái cạnh tranh mà nền đạo mới phải ra đời. Ra đời để đem lại sự đồng nhứt
cho loài người, làm cho chấm dứt những tình trạng thù ghét rẽ riêng, thì sự lập
thành một tân tôn giáo mới là có ý nghĩa.”
Thế nên, tôn giáo Cao Đài được Đức Thượng Đế khai mở không chỉ đơn thuần nhằm
kêu gọi con người làm lành lánh dữ, gây tạo phước đức mà điểm chính yếu của sứ mạng
Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ chính là khêu tỏ lý đồng nguyên và quy nguyên của vạn giáo,
để các tôn giáo cùng nhìn nhận có chung một nguồn gốc Đại Đạo hầu từ bỏ mọi tranh
chấp, đố kỵ, đả kích, thậm chí sát hại lẫn nhau do khác biệt về hình tướng tôn giáo,
để rồi các tôn giáo cùng kết hợp thành một thực thể đạo cứu thế, hiệp tâm chung
sức cùng nhau phụng sự nhân loại, phụng sự cơ tiến hóa của đất trời.
Ngày nay, con người trên thế giới ngày càng xích lại gần nhau. Nhờ vào những
phương tiện giao thông hiện đại và sự phát triển không ngừng của các phương tiện
truyền thanh truyền hình và mạng lưới thông tin quốc tế (Internet), con người đã có thể liên lạc tiếp xúc với nhau trong nháy
mắt dù ở cách xa cả nửa vòng trái đất. Điều này đã góp phần đưa các nền tư tưởng
gần lại, giao thoa với nhau. Con người của thời đại ngày nay không còn như ngày
xưa vốn chỉ sống cô lập với một nền văn minh bản địa.
Ông P.T. Raju, nguyên Trưởng Khoa Triết Viện Đại Học Rajasthan, phát biểu: “Ngày nay chúng ta sống trong một thế giới, chứ
không phải chỉ trong một quốc gia hay một nền văn minh, và chúng ta cần hiểu chính
ta như là các công dân của thế giới.” ([7])
Theo ông Archie J. Bahm, giáo sư môn Triết và Tôn Giáo
Đối Chiếu tại Viện Đại Học New Mexico, sống trong thời đại toàn cầu con người cần
có tôn giáo khác hơn thời trước, phù hợp với đà văn minh khoa học hiện đại của thế
giới. Trong quyển sách The World’s Living
Religions xuất bản năm 1964 tại New York, giáo sư Bahm còn phát biểu thêm: “(…) các tôn giáo trên thế giới sẽ có xu thế
hướng về một nền tôn giáo toàn cầu.” “(…) Tuy nhiên nhân loại đang thiếu một nền
tôn giáo toàn cầu theo ý nghĩa rằng thực chất nền tôn giáo đó là nền đạo duy nhất
và theo ý nghĩa rằng tôn giáo đó vượt lên hẳn các tôn giáo khác chỉ vì bản thân
tôn giáo đó chứa đựng tinh hoa của tất cả các tôn giáo khác.” ([8])
Nền tôn giáo toàn cầu mà giáo sư Archie J. Bahm đề cập đến, phải chăng chính
là thực thể đạo cứu thế được kết hợp bởi vạn giáo trong tinh thần Đại Đạo, tinh
thần liên tôn hòa đồng tôn giáo? Và để tiến đến việc xây dựng một nền tôn giáo toàn
cầu, giáo lý Cao Đài đã kêu gọi con người tôn giáo hãy “ngước mắt nhìn lên bầu trời to rộng” ([9]), “vượt ra đại dương trời nước bao la, chắp
cánh bay bổng khắp bốn phương trời để phục vụ nhân loại, phụng sự Thiên cơ, làm
theo lòng trời đất.” ([10])
Nền đạo Cao Đài do Đức
Thượng Đế khai mở trong thời kỳ này vì vậy có một đặc sắc riêng là tinh thần dung
hòa và tổng hợp tư tưởng Đông Tây kim cổ. Người tín hữu Cao Đài vào chùa thì lạy
Phật, đến nhà thờ thì kính Chúa, vào thánh đường các tôn giáo bạn thì tôn kính các
bậc Giáo Chủ bằng tất cả tấm lòng chân thành ngưỡng mộ và yêu kính. Tất cả những
việc ấy, người tín hữu Cao Đài làm một cách hết sức tự nhiên, không một chút ngăn
ngại, dường như tinh thần hòa đồng tôn giáo đã được thấm nhuần vào trong từng huyết
quản.
Huynh tỷ đệ muội chúng
ta rất đỗi vui mừng khi gần đây tinh thần liên tôn hòa đồng vạn giáo đã được Ban
Mục Vụ Đối Thoại Liên Tôn Tổng Giáo phận Tp. HCM đẩy mạnh kể từ khi tinh thần này
được Đức Thánh Giáo Hoàng Gioan XXIII khởi xướng với Công Đồng Vatican II.
Nếu như giáo lý Cao Đài kêu gọi con người tôn giáo hãy “ngước mắt nhìn lên bầu trời to rộng”, “vượt
ra đại dương trời nước bao la, chắp cánh bay bổng khắp bốn phương trời để phục
vụ nhân loại, phụng sự Thiên cơ, làm theo lòng trời đất” thì Đức Thánh Giáo Hoàng Gioan XXIII đã kêu gọi các Kitô
hữu hãy “phá sập các bức tường ngăn cách…”,
“mở tung những cánh cửa sổ … và cho chút không khí
trong lành lọt vào.”
Công Đồng Vatican II
nhìn nhận: Có nhiều cách đưa tới cứu độ
và tất cả các tôn giáo nên được quyền bình đẳng. (...) Các Kitô hữu phải cùng
với những người khác truy tầm chân lý.([11])
Chân lý chỉ có một
nhưng được giáo lý các tôn giáo diễn giải bằng nhiều cách khác nhau, ngôn từ
khác nhau. Thế nên giáo lý Cao Đài dạy: Vạn
giáo đồng nhứt lý. Xin được nêu ra đây một vài ví dụ điển hình:
Các tôn giáo phương
Đông thường dạy tín đồ hãy biết làm âm
chất. Âm chất cũng gọi là âm công, âm đức và có nghĩa là làm việc lành, việc thiện không phô trương (tuy che giấu
người đời nhưng Trời Phật, Thánh Thần đều biết).
Tương tự như vậy, Đức Chúa Giêsu dạy làm
âm chất như sau:
- Khi
làm việc lành phúc đức, anh em phải coi chừng, chớ có phô trương cho thiên hạ
thấy. Bằng không, anh em sẽ chẳng được Cha của anh em, Ðấng ngự trên trời, ban
thưởng. (Matthêu 6:1)
- Còn
anh, khi bố thí, đừng cho tay trái biết việc tay phải làm, để việc anh bố thí được kín đáo. Và Cha của anh, Ðấng thấu
suốt những gì kín đáo, sẽ trả công cho anh. (Matthêu 6:3-4)
Trong Luận Ngữ (thiên 18, câu 6), Đức Khổng Tử (tức Khổng Khâu) dạy:
“Nếu thiên hạ có đạo lý thì Khâu này cần
gì phải sửa đổi nữa.”
Tương tự, Phúc
Âm (Matthêu 9:12-13) chép lời Đức Chúa dạy:
“Người
khỏe mạnh không cần thầy thuốc, người đau ốm mới cần. (…) Ta không đến để kêu gọi
người công chính, mà để kêu gọi người tội lỗi.”
Tại thánh thất Từ Quang (Quảng Nam),
ngày 18-02-1948, Đức Giáo Tông Vô Vi Lý Thái Bạch dạy:
Có sông
mới đóng ra thuyền,
Có người tội lỗi
mới truyền pháp tu.
Tại Hội Thánh Minh Chơn Đạo, ngày
26-8-1969, Đức Ngọc Hoàng Thượng Đế cũng dạy chân lý như thế:
“Các con
ơi! Nếu thế gian này là cõi toàn thiện thì Thầy không đến đây mở Đạo làm gì. Các
con thử nghĩ: Nếu nhơn sanh không bị thiên tai hạn hán, bão lụt chiến tranh tàn
phá, hỏa hoạn thiêu đốt, thì họ đâu cần chi tới đoàn người cứu trợ ủy lạo. Nếu
nhơn sanh không đau ốm bịnh tật thì họ đâu cần gì đến đoàn bác sĩ lương y. Nếu
nhơn sanh học giỏi, văn hay chữ tốt thì họ đâu cần gì đến đoàn người giáo dục mở
lớp khai trường. Nếu nhơn sanh thuần chơn đạo đức, không đi trong hố sâu tội lỗi,
khổ sở tinh thần thì họ đâu cần gì đến đoàn người hướng đạo đem giáo lý đến cho
họ.”
Ngày 28-10-2015, Giáo
Hội Thiên Chúa kỷ niệm kim khánh (năm mươi năm) ngày Đức Thánh Giáo Hoàng Phaolô
VI công bố bản Tuyên Ngôn về quan hệ của Giáo Hội với các tôn giáo không phải Kitô
Giáo. Bản Tuyên Ngôn có nhan đề tiếng Latin là Nostra Aetate, có nghĩa là “Thời đại chúng ta”.
Hiểu qua lăng kính
Cao Đài thì “Thời đại của chúng ta” chính là kỷ nguyên hòa hợp giữa các tôn
giáo trong tinh thần Đại Đạo, tinh thần vạn giáo đồng nguyên và quy nguyên, từ
bỏ mọi chấp nê hình tướng tôn giáo bên ngoài để trở về với chơn lý, với điểm
Đạo toàn bích bên trong, hằng hữu và bất biến.
Nhân kỷ niệm kim
khánh bản Tuyên Ngôn của Giáo Hội, Hội Đồng Giám Mục Đại Kết và các Quan Hệ
Liên Tôn của Úc Châu đã viết:
“Năm
nay đánh dấu kim khánh kỷ niệm Nostra Aetate, là Tuyên Ngôn của Công Đồng Vatican II
về Quan hệ của Giáo Hội với các tôn
giáo không phải Kitô Giáo. Văn kiện này đã thay đổi thái độ của Giáo Hội đối
với tín hữu các tôn giáo khác. Lần đầu tiên trong lịch sử, Giáo Hội đã nói một
cách tích cực về các tôn giáo khác. Tuyên
Ngôn này được mọi người xem
là một “bước ngoặt” trong các quan hệ giữa người Công Giáo và tín hữu các tôn
giáo khác. [Thánh] Giáo Hoàng
Gioan Phaolô II và Giáo Hoàng Bênêđictô XVI đã gọi văn kiện này là Đại Hiến Chương (Magna Carta) về thái độ
và cách tiếp cận của Giáo Hội đối với các tôn giáo khác. Văn kiện này tiếp tục
gây cảm hứng và hướng dẫn người Công Giáo trong việc hình thành các quan hệ
tương kính và hợp tác [với các tôn giáo khác].” ([12])
Ước
mong sao, mô hình “Công Đồng Vatican II” của Giáo Hội Thiên Chúa sẽ được nhân
rộng ra trong khắp giáo hội các tôn giáo trên hoàn cầu.
*
Một nghiên cứu sinh Mỹ gốc Ba Lan đã từng đặt câu hỏi cho người viết bài
này: Giáo lý các tôn giáo thường nói đến ngày tận thế. Vậy, theo giáo lý Cao
Đài, ngày tận thế ấy khi nào sẽ xảy ra?
Trước khi nêu lên quan điểm của giáo lý Cao Đài về vấn đề tận thế, xin được
trích dẫn ra đây lời phát biểu của Đức Giáo Hoàng Phanxicô: “Tương lai của thế giới phụ thuộc liệu con
người có thể sống chung trong sự tôn trọng tính đa dạng của nhau hay không, chớ
không phải tùy thuộc vào những cố gắng làm tắt hết tất cả những tiếng nói khác
nhau về tôn giáo.”
Thật vậy, thế giới nhân loại có đi đến hố sâu tận diệt hay không, điều này
hoàn toàn tùy thuộc vào con người.
Theo giáo lý Cao Đài, Đức Thượng Đế khai mở Đại
Đạo Tam Kỳ Phổ Độ nơi vùng Đông Nam Á này để làm quyền pháp thúc đẩy các tôn
giáo kết thành một thực thể Đạo cứu thế trong tinh thần vạn giáo đồng nguyên và
quy nguyên, tinh thần liên tôn hòa đồng vạn giáo. Nếu con người tôn giáo trên
khắp hoàn cầu đều nhìn nhận rằng các tôn giáo có cùng một nguồn cội (đồng
nguyên) và đã đến lúc phải cùng bắt tay nhau để trở về nguồn cội (quy nguyên),
cùng bắt tay nhau để phụng sự cho nền hòa bình nhân loại, chấm dứt các cuộc
xung đột tàn sát đẫm máu vì tranh chấp hình tướng bất đồng tôn giáo thì chắc chắn
rằng thế giới này sẽ trở thành một thiên đàng thuần chánh, ngày tận thế sẽ
không bao giờ đến với nhân loại.
Cuối cùng, xin được mượn bốn
câu thánh thi của Đức Chí Tôn Thượng Đế để làm định hướng cho công cuộc quy
nguyên của vạn giáo vì một thế giới hòa bình và hạnh phúc:
Gặp gỡ nhau trên dòng giáo lý,
Nhìn với nhau tôn chỉ Cao Đài,
Không còn chia biệt Đông Tây,
DIỆU NGUYÊN
23-9-2017
